[Recenzja] Republika - "Nowe sytuacje" (1983) / "1984" (1984)

Cykl "Polskie ejtisy" #4

W momencie wydania debiutanckiego albumu grupa Republika była już prawdziwą gwiazdą na krajowej scenie. Zespół dorobił się czterech numerów jeden na wyznaczającej wówczas popularność Liście Przebojów Trójki: "Kombinat", "Sexy Doll", "Telefony" i "Biała flaga". Piąty, "Gadające głowy", dotarł zaledwie do miejsca piątego. Muzycy i ich otoczenie byli na tyle pewni swojej renomy, że żadnego z tych kawałków nie powtórzono na pierwszym długograju. "Nowe sytuacje", jak zresztą sugeruje tytuł, składają się wyłącznie z premierowego materiału. Kilka z nich zresztą też stało się wkrótce wielkimi przebojami - "Śmierć w bikini", "Znak równości" oraz "Arktyka" doszły na szczyt, "Halucynacje" do miejsca drugiego - a całkiem spory nakład płyty rozszedł się błyskawicznie i to pomimo ceny kilkukrotnie wyższej od innych ówczesnych wydawnictw. 

Na repertuar oryginalnego wydania składa się dziesięć kompozycji, do których muzykę i teksty w większości samodzielnie napisał Grzegorz Ciechowski. Jedynie w przypadku kawałka "My lunatycy" współkompozytorem jest Zbigniew Krzywański. W przypadku słuchania w oficjalnym streamingu po tym utworze warto od razu wstrzymać odtwarzanie, aby uniknąć bonusowych nagrań, tożsamych z kompaktową reedycją albumu z 2001 roku. To naprawdę fatalne remiksy "Śmierci w bikini" i "Białej flagi" - nawiązujące do ówczesnych trendów elektronicznego głównego nurtu - oraz premierowy, podobny stylistycznie kawałek "Nie pójdę do szkoły". Bardzo źle się ten dodatkowy materiał zestarzał. Szkoda, że nie dodano zamiast tego wspomnianych hitów niealbumowych, które w ogóle są nieobecne na platformach streamingowych w oryginalnych wersjach.

Czytaj też: [Recenzja] Maanam - "Maanam" (1981)

Jak wiele innych polskich płyt z tamtego okresu, także "Nowe sytuacje" ukazały się w dwóch wersjach językowych: po polsku i angielsku. Tę drugą wydano rok póżniej w Wielkiej Brytanii, tym razem pod jeszcze bardziej wymownym tytułem "1984", który dobitnie potwierdził orwellowskie inspiracje niektórych tekstów - napisanych w czasach, gdy George Orwell był w Polsce zakazany. Sporo tu mniej lub bardziej zawoalowanej krytyki komunistycznego reżimu. Czasem aż dziwne, że przeszły przez cenzurę te wszystkie kawałki, pokazujące działanie systemu, który chce kontrolować i planować każdy ruch obywateli ("Będzie plan"), pozbawiając ich indywidualności ("Znak równości") i uspokajając wszechobecną propagandą ("Halucynacje"). Jeszcze dalej idzie "Arktyka" - w wersji anglojęzycznej: "Siberia" - opisująca w zasadzie sowiecką okupację naszego kraju i nawołująca wręcz do obalenia reżimu. Ciechowski lubił też mieszać politykę z erotyzmem, czego przykładem "Śmierć w bikini" (to akurat aluzja do atolu Bikini, gdzie Amerykanie przeprowadzali testy broni jądrowej) czy "Mój imperializm". Całkiem odważnie, jak na ścisły mainstream tamtych czasów. Zresztą nie zestarzały się te teksty wiele.

Czytaj też: [Recenzja] Hugh Hopper - "1984" (1973)

A jak z muzyką? Na tle reszty ejtisowego głównegonurtu z naszego kraju i ona do dziś naprawdę nieźle się broni. Kwartet wypracował sobie rozpoznawalny styl, czerpiący silnie z nowej fali i post-punku, szczególnie z okolic Talking Heads czy XTC, ale nawiązujący też do wcześniejszej epoki. We wszystkich nagraniach istotną rolę odgrywają fortepianowe ostinata Grzegorza Ciechowskiego, tworzące wraz z wyrazistym basem Pawła Kuczyńskiego i bębnami Sławomira Ciesielskiego podstawę rytmiczną dla nowofalowej, a czasem wręcz punkowej gitary Zbigniewa Krzyżańskiego oraz… inspirowanych twórczością Jethro Tull partii fletu w wykonaniu Ciechowskiego. Ten ostatni element okazuje się całkiem nieźle pasować i do nerwowego post-punka w kawałku tytułowym, i do białego reggae w stylu The Police w "Smierć w bikini". Wykonanie instrumentalne stoi tu na dość przyzwoitym poziomie, jednak największym atutem jest śpiew Ciechowskiego, który swoje ograniczenia nadrabia sporą charyzmą i całkiem kreatywnymi, niekonwencjonalnymi liniami wokalnymi.

Zdarza się tu kilka słabszych momentów. Typowym dla ówczesnego polskiego mainstreamu banałem odrzucają mnie "System nerwowy" i "Znak równości", a chórki z refrenu "Arktyki" są niemal tak samo krindżowe, jak te u Lady Pank czy Oddziału Zamkniętego. W dodatku całość nie jest zbyt urozmaicona. Czasem tylko rytmika zbliża się do reggae czy ska, a fragmenty "Arktyki" i całe "Halucynacje" pokazują nieco bardziej klimatyczne oblicze zespołu, z nastrojem tworzonym głównie przez syntezatory. Ogólnie jednak muzyka, jaką proponuje tu kwartet, prezentuje dość światowy poziom; nieporównywalny z Talking Heads, ale z XTC już jak najbardziej. Zwłaszcza w przypadku anglojęzycznej wersji albumu można wziąć Republikę za zespół z tej bardziej cywilizowanej strony żelaznej kurtyny; szkoda tylko, że wokal Ciechowskiego jest tam jakby bardziej utemperowany. Nawet brzmienie tej płyty, choć strasznie blade w porównaniu z np. produkcjami Briana Eno, na tle krajowych wydawnictw ze zbliżonego okresu autentycznie błyszczy.

Ocena: 7/10

---

Republika - "Nowe sytuacje" (1983)

1. Nowe sytuacje; 2. System nerwowy; 3. Prąd; 4. Arktyka; 5. Śmierć w bikini; 6. Będzie plan; 7. Mój imperializm; 8. Halucynacje; 9. Znak "="; 10. My lunatycy

Republika - "1984" (1984)

1. New Situations; 2. Nervous System; 3. The Current; 4. Siberia; 5. Bikini Death; 6. The Plan; 7. My Imperialism; 8. Hallucinations; 9. "=" Equals; 10. Todays Sleepwalkers

Skład: Grzegorz Ciechowski - wokal, instr. klawiszowe, flet, instr. perkusyjne; Zbigniew Krzywański - gitara, dodatkowy wokal; Paweł Kuczyński - gitara basowa, efekty; Sławomir Ciesielski - perkusja i instr. perkusyjne, wokal

Producent: Andrzej Ludew, Tomasz Tłuczkiewicz i Republika

---