[Recenzja] Slint - "Spiderland" (1991)

Nie podzielam dość powszechnych zachwytów nad rokiem 1991. A to dlatego, że kompletnie nie pociąga mnie ówczesny mainstream. Płyty, jakie wydały wówczas takie zespoły, jak Metallica, Nirvana, Pearl Jam, Red Hot Chili Peppers, U2, Queen czy, o zgrozo, Guns N' Roses, uchodzą dziś za klasykę rocka, jednak jest to zasługa kilku promowanych do porzygania kawałków, a nie jakiś głębszych walorów muzycznych. Bardzo przekonuje mnie natomiast to, co działo się wówczas poza rockowym mainstreamem, ewentualnie gdzieś na jego obrzeżach. Albumy takie, jak "Loveless" My Bloody Valentine, "Laughing Stock" Talk Talk, "Love's Secret Domain" Coil czy właśnie "Spiderland" Slint, dowodzą, że wciąż działy się wówczas ciekawe, inspirujące rzeczy, a rock mógł się jeszcze rozwijać, zamiast jedynie spoglądać sentymentalnie na lata 70.

Premiera "Spiderland" w 1991 roku przeszła bez większego echa. W masowej świadomości album nie zaistniał, a nieliczne recenzje w prasie muzycznej, przeżywającej fascynację grunge'em, były na ogół bardzo krytyczne. Entuzjastyczny tekst Steve'a Albiniego w "Melody Maker" okazał się wyjątkiem, choć trzeba pamiętać, że autor osobiście znał muzyków Slint, z którymi pracował jako producent nad debiutanckim "Tweez" z 1989 roku, więc mógł nie być do końca obiektywny. Albini trafnie jednak przewidział, że "Spiderland" stanie się pozycją kultową i punktem zwrotnym w muzyce, inspirującym kolejnych wykonawców. Oryginalna muzyka zespołu została z czasem doceniona - choć raczej przez młodszych słuchaczy i krytyków, posługujących się głównie internetem, niż przez zgrzybiałe redakcje tradycyjnych mediów - a liczba naśladowców, bezpośrednich lub pośrednich, nieustannie rośnie.

Slint jeszcze na "Tweez" był dość niepozorną grupą, składającą się z czterech wychowanych na punku i pokrewnych stylach nastolatków. Utrzymana gdzieś na pograniczu noise rocka i post-hardcore'u płyta kwartetu z Kentucky nie wyróżnia się szczególnie na tle niezliczonych wydawnictw o podobnym charakterze. Szczególnie rozczarowany albumem okazał się oryginalny basista grupy, Ethan Buckler, który zdecydował się opuścić skład. Gitarzyści David Pajo i Brian McMahan oraz perkusista Britt Walford przyjęli na jego miejsce Todda Brasheara, by już z nim pracować nad nowym materiałem. W tym składzie, jeszcze pod okiem Albiniego, przygotowali dwa instrumentalne nagrania, które ukazały się jednak dopiero na wydanej w 1994 roku eponimicznej EPce, domykającej dyskografię grupy. Tutaj właśnie został wyznaczony nowy muzyczny kierunek, w stronę bardziej atmosferycznego grania.

Czterodniowa sesja nagraniowa "Spiderland" obrosła legendą. Przez lata krążyły plotki, że prace nad płytą doprowadziły do załamania muzyków, a przynajmniej jeden z nich wylądował w psychiatryku. Walford później to zdementował, przyznając jednak, że sesja była stresująca. Producent płyty Brian Paulson - oficjalnie podpisany jako inżynier dźwięku - był zwolennikiem rejestrowania muzyki na żywca, w jak najmniejszej ilości podejść, więc narzucił bardzo intensywne tempo. Muzycy mieli na szczęście materiał dobrze ograny na koncertach i próbach, włącznie z liniami melodycznymi wokali, choć same teksty powstawały dopiero w studiu. Właśnie słowa tych sześciu utworów stały się źródłem plotek o złym stanie zdrowia psychicznego instrumentalistów. Dominuje w nich tematyka dorastania i strachu przed dorosłością, a ich wydźwięk jest zdecydowanie pesymistyczny. Podobno dziewczyna McMahana po przypadkowym trafieniu na kartkę z jednym z tekstów była przekonana, że właśnie znalazła list samobójczy.

Dlaczego "Spiderland" jest tak wyjątkowym albumem? Kwartet bardzo dojrzałe rozwinął swój dotychczasowy styl, stawiając na bardziej złożone granie, z nietypowymi podziałami rytmicznymi, nieoczywistą strukturą utworów oraz nagłymi przejściami z melodyjnych, melancholijnych fragmentów w ostrzejsze, dysonansowe sekcje. Więcej dzieje się też w warstwie wokalnej, obejmującej melodeklamacje, dziki wrzask, a czasem też bardziej melodyjny śpiew. Właściwie trudno było w chwili wydania tę muzykę do czegoś porównać. Zagubieni krytycy wskazywali na takie nazwy, jak King Crimson, Television czy nawet Crazy Horse i Led Zeppelin. Było to po prostu coś nowego, przynajmniej w stosunku do mainstreamu. Kwartet używał instrumentarium typowego dla rocka, jednocześnie zrywając z rock'n'rollowym dziedzictwem. To właśnie Slint, obok Talk Talk, jest najczęściej wymieniany jako prekursor post-rocka. I z całym szacunkiem dla Talk Talk, to raczej wpływ "Spiderland" bardziej słychać u rzeszy naśladowców, na czele z Tortoise (powiązanym osobą Davida Pajo), Godspeed You! Black Emperor czy Mogwai. To jednak nie wszystko, gdyż Slint, za sprawą swoich eksperymentów z metrum, jest uznawany także za jednego z twórców math rocka.

Sześć zawartych tu utworów - nietrwających razem nawet czterdziestu minut - wypada bardzo konsekwentnie pod względem klimatu czy użytych środków wyrazu. We wszystkich udaje się doskonale zbudować nastrój niepokoju, rezygnacji, może nawet depresji czy popadania w obłęd. O co w tym wszystkim chodzi, najłatwiej chyba przekonać się słuchając otwierającego album "Breadcrumb Trail" albo finałowego "Good Morning, Captain", idealnie definiujących styl "Spiderland". Przy czym w pierwszym z nich pojawia się więcej zadumy, dopiero w dalszej części skontrastowanej noise'owo-hardcore'owym zgiełkiem, natomiast drugi już od początku stara się wyważyć oba te podejścia. Jest to muzyka z jednej strony podparta całkiem solidnym warsztatem instrumentalnym, z imponującą precyzją i panowaniem nad zgiełkiem, a z drugiej - wciąż niezwykle emocjonalna i chyba szczera w tej swojej emocjonalności. 

Pomiędzy tymi dwoma utworami szczególnie wyróżniają się "Nosferatu Man" - utrzymany w bardzo żwawym, jak na ten album, tempie - a także najbardziej subtelny "Washer", z akustycznymi brzmieniami i wyjątkowo melodyjnym wokalem, stylistycznie bliski slowcore'u, a nawet trochę uzasadniający te nieporadne porównania z Crazy Horse czy Led Zeppelin. Trochę mniejsze wrażenie robi na mnie pozbawiony sekcji rytmicznej "Don, Aman", a zwłaszcza trochę przydługi w stosunku do swojej treści instrumental "For Dinner…", aczkolwiek oba wciąż świetnie wpisują się w klimat albumu i jednocześnie nadają mu pewnej różnorodności. Z pewnością nie jest to monotonna płyta - każdy z utworów ma nieco inny charakter, pomimo że wszystkie korzystają z tej samej, dość przecież ograniczonej palety emocji oraz zbliżonych patentów.

Recenzja "Spiderland" Slint powinna już dawno pojawic się na tej stronie, bo to jedna z najważniejszych płyt lat 90. - jedyne co mnie usprawiedliwia, to fakt, że dopiero od tego roku regularnie opisuję wydawnictwa z tamtej dekady. Dzieło kwartetu jest z pewnością bardziej znaczące od tego, co w chwili jego wydania cieszyło się nieporównywalnie większą popularnością. Taki grunge okazal się przecież tylko chwilową modą, niewnoszącą nic nowego do muzyki rockowej i niezmieniającą jej biegu. Tymczasem proponowana na "Spiderland" mieszanka noise rocka, post-hardcore'u, math rocka oraz post-rocka stanowi znakomite résumé w zasadzie całego nie-retro rocka ostatnich trzydziestu paru lat. Kolejne pokolenia muzyków świadomie lub pośrednio grają muzykę mniej czy bardziej zbieżną z tym albumem. W ostatnich latach echa Slint słychać chociażby u czołowych reprezentantów dzisiejszego rocka, jakimi są zespoły black midi, Squid i Black Country, New Road.

Ocena: 9/10

---

Slint - "Spiderland" (1991)

1. Breadcrumb Trail; 2. Nosferatu Man; 3. Don, Aman; 4. Washer: 5. For Dinner...; 6. Good Morning, Captain

Skład: Brian McMahan - gitara (1,2,4-6), wokal (1-4,6); David Pajo - gitara; Todd Brashear - gitara basowa (1,2,4-6); Britt Walford - perkusja (1,2,4-6), gitara (3), wokal (2,3,6)

Producent: Brian Paulson

---