[Recenzja] Van der Graaf Generator - "Pawn Hearts" (1971)

"Pawn Hearts" to najsłynniejszy album Van Der Graaf Generator. Podobnie jak inne wydawnictwa grupy, nie odniósł sukcesu na dwóch najważniejszych rynkach - brytyjskim i amerykańskim. Zdobył natomiast zaskakującą popularność we Włoszech, gdzie doszedł na sam szczyt notowania najlepiej sprzedających się albumów. Zespół stał się tam prawdziwą gwiazdą. W samym 1972 roku grupa zagrała aż trzy włoskie trasy koncertowe, czasem w ciągu jednego wieczoru występując trzykrotnie. Tak intensywne koncertowanie było jednak zdecydowanie ponad siły muzyków. W dodatku wcale nie poprawiło ich sytuacji finansowej i wciąż tonęli w długach. Jeszcze w tym samym 1972 roku grupa podjęła decyzję o zawieszeniu działalności (a tak naprawdę o przeobrażeniu w solowy zespół Petera Hammila, nagrywający i występujący pod jego nazwiskiem).

"Pawn Hearts" początkowo miał być albumem dwupłytowym. Pierwszą płytę miały wypełniać nowe kompozycje, natomiast drugą - nowe wersje, nagrane na żywo bez udziału publiczności, "przebojów" z poprzednich albumów, a także - wzorem floydowej "Ummagummy" - indywidualne utwory poszczególnych muzyków. Choć zespół zrealizował swój zamysł w studiu, wydawca kategorycznie odmówił publikacji podwójnego albumu. W rezultacie opublikowane zostały wyłącznie premierowe kompozycje nagrane przez cały zespół (część pozostałe nagrania można znaleźć na niektórych kompaktowych reedycjach). Album w oryginalnej wersji europejskiej składa się z trzech utworów - blisko dziesięciominutowych "Lemmings" i "Man-Erg" na stronie A, oraz ponad dwudziestominutowego "A Plague of Lighthouse Keepers" na stronie B. Oryginalne amerykańskie i kanadyjskie wydanie dodatkowo, jako drugi utwór na stronie A, zawiera singlowy "Theme One" - rockową interpretację radiowego dżingla, skomponowanego przez George'a Martina dla BBC Radio 1.

Album, nawet w porównaniu z wcześniejszymi wydawnictwami Generatora, jest dość trudny w odbiorze i skomplikowany. A może powinienem napisać, że album jest udziwniony? Już na otwarcie pojawia się długi "Lemmings", w którym dzieje się tyle, że nie sposób tego wszystkiego ogarnąć nawet po kilku przesłuchaniach. Kompozycja sprawia wrażenie chaosu, pełnego dysonansów, agresywnych partii instrumentów i wręcz schizofrenicznych partii wokalnej, choć nie brak tu też bardziej melodyjnych fragmentów, pojawiających się znienacka w zupełnie niespodziewanych miejscach. Jest w tym utworze coś hipnotyzującego, naprawdę intrygującego. Odrobinę uspokojenia przynosi "Man-Erg", którego znaczna część to po prostu zgrabna ballada, z dużą ilością subtelnych klawiszy i wyrazistą melodią. Jednak ta sielanka w pewnym momencie zostaje gwałtownie przerwana bardziej agresywnymi i pokręconymi dźwiękami. Finałowa suita "A Plague of Lighthouse Keepers" to natomiast dziesięć krótkich utworów, z tekstami opowiadającymi jedną historię, ale dość odrębnych pod względem muzycznym, przez co całości nieco brakuje spójności. Choć poszczególne momenty wypadają naprawdę dobrze. Nie brakuje ładnych melodii, świetnych partii instrumentalnych, ani bardziej awangardowych momentów. Gościnnie znów wystąpił tutaj Robert Fripp z King Crimson, jednak jego gitarowa solówka wypada wyjątkowo przeciętnie.

"Pawn Hearts" zdecydowanie nie jest moim ulubionym albumem Van Der Graaf Generator (o wiele większe wrażenie robią na mnie poprzedni "H to He, Who Am the Only One" i następny "Godbluff"), jednak niezaprzeczalnie jest to dzieło, które powinien znać każdy szanujący siebie słuchacz rocka progresywnego. 

Ocena: 8/10

---

Van der Graaf Generator - "Pawn Hearts" (1971)

1. Lemmings; 2. Man-Erg; 3. A Plague of Lighthouse Keepers

Skład: Peter Hammill - wokal, gitara, pianino; David Jackson - saksofon, flet, dodatkowy wokal; Hugh Banton - instr. klawiszowe, gitara basowa, dodatkowy wokal; Guy Evans - perkusja i instr. perkusyjne
Gościnnie: Robert Fripp - gitara
Producent: John Anthony

---