[Recenzja] David Bowie - "★ (Blackstar)" (2016)

"Blackstar" to łabędzi śpiew Davida Bowie. Jego pożegnanie ze słuchaczami, w warstwie tekstowej pełne aluzji do śmierci. Nagrywając ten album artysta zmagał się z rakiem wątroby. Ostatecznie walkę z chorobą przegrał dwa dni po premierze albumu. Można się zastanawiać, jak bardzo to wydarzenie wpłynęło na oceny longplaya. Czy w innej sytuacji też recenzje byłyby tak jednoznacznie pozytywne? Nurtuje mnie to bynajmniej nie dlatego, że "Blackstar" nie zasłużył na tak entuzjastyczne przyjęcie. Raczej dlatego, że zawarta na nim muzyka ma niezbyt komercyjny charakter. Wielbiciele "Ziggy'ego Stardusta", "Let's Dance" czy wydanego trzy lata wcześniej "The Next Day" mogli poczuć się zawiedzeni. Bowie po raz kolejny postawił na eksperymenty oraz bardziej współczesne inspiracje. I stworzył jedno ze swoich najambitniejszych dzieł, pod względem artystycznej wartości nie ustępujące dwóm pierwszym częściom Trylogii Berlińskiej czy tytułowej kompozycji ze "Station to Station".

Nagrywając "Blackstar" Bowie ponownie połączył siły z Tonym Visconti, producentem współodpowiedzialnym za znaczną część swoich największych sukcesów artystycznych. Poza tym postawił jednak na zupełnie nowych współpracowników. Podstawę składu stanowią muzycy jazzowego kwartetu saksofonisty Donny'ego McCaslina, czyli - poza liderem - pianista Jason Lindner, basista Tim Lefebvre oraz bębniarz Mark Guiliana. Już podczas sesji dołączył gitarzysta Ben Monder, kolejny muzyk o jazzowym doświadczeniu, a także znany z LCD Soundsystem James Murphy, który zagrał w dwóch kawałkach na perkusjonaliach. Wybór współpracowników nie jest przypadkowy, bowiem wpływy różnych odmian jazzu odgrywają na tej płycie bardzo istotną rolę. Jednak Bowie w tamtym czasie zasłuchiwał się także w dokonaniach reprezentujących ambitniejsze podejście do hip-hopu twórców pokroju Kendricka Lamara czy Death Grips, a także elektronicznego duetu Boards of Canada, co również znalazło tu swoje odbicie.

Jedna z największych zalet "Blackstar" to niewątpliwie jego długość. David Bowie nie poszedł w ilość, lecz w jakość i zamknął swoją muzyczną wypowiedź w siedmiu utworach o łącznym czasie trwania nieprzekraczającym czterdziestu dwóch minut. Warto w tym miejscu zauważyć, że nie jest to w pełni premierowy materiał. Kompozycja "Sue (Or in a Season of Crime)" już w 2014 roku trafiła na kompilację "Nothing Has Changed" oraz promujący ją singiel, na którym znalazł się także "'Tis a Pity She Was a Whore". Na "Blackstar" oba utwory pojawiają się jednak w odświeżonych, nagranych na nowo wersjach. I była to świetna decyzja, gdyż tamte wykonania niekoniecznie by pasowały na ten album. Pierwowzór "Sue (Or in a Season of Crime)" to zdecydowanie najbardziej jazzowe nagranie w całym dorobku artysty, wprost nawiązujące do eksperymentalnych big bandów z lat 60. ubiegłego wieku. Na "Blackstar" utwór jest bardziej zwarty i dynamiczny, zyskał rockowy ciężar oraz brzmiące bardzo współcześnie elektroniczne tło, ale niemal freejazzowe wstawki saksofonu przypominają o jego prototypie. Z kolei pierwotnie bardziej elektroniczny "'Tis a Pity She Was a Whore", przywołujący w tamtej wersji reminiscencje albumu "Earthling", tutaj opiera się na jeszcze mocniej uwypuklonym, jakby hip-hopowym rytmie, któremu towarzyszą mocno jazzowe, dość swobodne partie saksofonu i pianina.

"Blackstar" to album bardzo konsekwentny, pokazujący wyjątkowo współczesne podejście do szerokorozumianego art rocka, w którym istotną rolę odrywają wpływy jazzu, hip-hopu oraz nowoczesnej elektroniki. Co jednak istotne, pomimo spójnej wizji, materiał okazuje się bardzo różnorodny. I tak chociażby tytułowy "Blackstar" jest utworem zupełnie innym od dwóch wyżej opisanych. To trwające niemal dziesięć minut nagranie, w którym zgrabnie połączono pomysły na dwie kompozycje. Początek i zakończenie ma bardziej nastrojowy charakter. Zbolałej partii wokalnej Bowiego - który brzmi tutaj, jakby już leżał na łożu śmierci - towarzyszy mocno elektroniczny podkład, wzbogacony o delikatną gitarę, pastoralne smyczki i znów prawie freejazzowy saksofon. W środku pojawia się jednak nieco żywsza i bardziej pogodna część, wyraźniej kierująca się w stronę rocka, choć urozmaiconego innymi wpływami. Równie intrygującym nagraniem okazuje się "Lazarus", w którym po raz kolejny istotną rolę odgrywa rytm, a także jazzujące i elektroniczne dodatki, choć momentami pobrzmiewają też ostrzejsze dźwięki gitary. Te dwa utwory - wybrane zresztą do przedpremierowej promocji albumu - to także jego emocjonalne szczyty. Ale wysoki poziom trzyma także najbardziej hip-hopowy w warstwie instrumentalnej "Girl Loves Me", podobnie jak i dwa kawałki wyróżniające się pogodniejszym nastrojem - ballada "Dollar Days" oraz energetyczny, wzbogacony harmonijką i gitarową solówką "I Can't Give Everything Away". Ten ostatni wydaje się wcale nie tak odległy od piosenkowej części "Low", choć oczywiście brzmi bardziej współcześnie, a śpiew dobitnie przypomina o upływie czasu.

Właśnie warstwa wokalna okazuje się najsłabszym ogniwem "Blackstar". David Bowie brzmi tutaj po prostu staro, co nie powinno dziwić - wszak w dniu premiery tego materiału skończył 69 lat - i w sumie pasuje do albumu mającego przygotować wielbicieli artysty na jego odejście, niemniej jednak kontrastuje z tak świeżą, współczesną muzyką. Instrumentalnie nie mam do czego się przyczepić. Bowie udowodnił tutaj, że nawet w tak zaawansowanym wieku można pozostać poszukującym artystą, któremu faktycznie nie brakuje pomysłów na interesujące odświeżenie swojej twórczości. Mając siedemdziesiąt lat wciąż można być otwartym na nowości, a także starać się zrozumieć bieżące trendy i czerpać z nich to, co najlepsze. Niewielu jednak to potrafi. Tymczasem Bowie tuż przed śmiercią nagrał jeden ze swoich najwspanialszych albumów, na pewno najbardziej dojrzały i najlepiej przemyślany, bardzo spójny, a zarazem różnorodny, czerpiący z różnych gatunków. Przy tym wszystkim "Blackstar" wciąż brzmi jak album Davida Bowie, który pokazał tu, jak powinien prezentować się art rock XXI wieku.

Ocena: 9/10

---

David Bowie - "★ (Blackstar)" (2016)

1. Blackstar; 2. 'Tis a Pity She Was a Whore; 3. Lazarus; 4. Sue (Or in a Season of Crime); 5. Girl Loves Me; 6. Dollar Days; 7. I Can't Give Everything Away

Skład: David Bowie - wokal, gitara, harmonijka (7), aranżacja instr. smyczkowych (1); Donny McCaslin - saksofon tenorowy, flet; Jason Lindner - instr. klawiszowe; Ben Monder - gitara; Tim Lefebvre - gitara basowa; Mark Guiliana - perkusja i instr. perkusyjne; James Murphy - instr. perkusyjne (4,5); Tony Visconti - instr. smyczkowe (1); Erin Tonkon - dodatkowy wokal (2)

Producent: David Bowie i Tony Visconti

---