[Recenzja] Thelonious Monk - "Brilliant Corners" (1957)

Thelonious Monk to jeden z najsłynniejszych i najbardziej cenionych pianistów jazzowych, współtwórca bebopu, autor wielu popularnych standardów (z "'Round Midnight" i "Straight, No Chaser" na czele). Jego niekonwencjonalny styl gry - bardzo perkusyjny, kanciasty, nierzadko dysonansowy - początkowo spotykał się raczej z niezrozumieniem i niechęcią krytyków oraz słuchaczy. Jego pierwsze płyty, nagrane dla Prestige, nie wzbudziły większego zainteresowania. Wytwórnia sprzedała kontrakt Monka za zaledwie 108 dolarów, 24 centy. Pianista przeszedł pod skrzydła Riverside Records, dla której najpierw nagrał album z interpretacjami kompozycji Duke'a Ellingtona, a potem następny z przeróbkami innych twórców. Dopiero jego trzecie wydawnictwo dla tej wytwórni, wypełniony głównie autorskim materiałem "Brilliant Corners", spotkał się z większym uznaniem. Obecnie jest to już niepodważalny kanon hard bopu.

Materiał na album był nagrywany etapami, podczas trzech sesji pod koniec 1956 roku: 9 października ("Ba-Lue Bolivar Ba-Lues-Are", "Pannonica"), 15 października (utwór tytułowy) oraz 7 grudnia ("I Surrender, Dear", "Bemsha Swing"). Podczas dwóch pierwszych sesji pianiście towarzyszyli saksofoniści Sonny Rollins (tenor) i Ernie Henry (alt), basista Oscar Pettiford i perkusista Max Roach. Ostatnich nagrań dokonano już bez Pettiforda i Henry'ego których miejsca zajęli odpowiednio Paul Chambers i trębacz Clark Terry. Następnego roku wydawnictwo trafiło do sprzedaży.

Album rozpoczyna tytułowy "Brilliant Corner" - najbardziej interesujące, ale i najbardziej problematyczne dla muzyków nagranie, ze względu na nietypową budowę i skomplikowaną rytmikę. Zarejestrowano w sumie dwadzieścia pięć podejść, w trakcie czego doszło do ostrej wymiany zdań między liderem i Pettifordem, a Henry niemal przeszedł załamanie nerwowe - nie był w stanie zagrać swojej solówki z akompaniamentem Monka, udało się to dopiero, gdy pianista przestał grać. Żadne podejście nie było wystarczająco udane, więc zdecydowano się na rozwiązanie zupełnie nietypowe w tamtych czasach. Producent Orrin Keepnews połączył fragmenty kilku podejść, by w ten sposób otrzymać finalną wersję. Utwór wyróżnia się świetnym tematem z potężnym brzmieniem saksofonu tenorowego, ponadto zachwyca błyskotliwą gra muzyków, przede wszystkim Monka, Rollinsa i Roacha.

Reszta albumu nieco bladnie w porównaniu z kompozycją tytułową, jednak wciąż jest to granie na wysokim poziomie. Trzynastominutowy blues "Ba-Lue Bolivar Ba-Lues-Are" i ośmiominutowa ballada "Pannonica" (oba tytuły są związane z "baronową jazzu", Pannonicą de Koenigswarter) także pokazują wykonawczy kunszt kwintetu i kompozytorski lidera. W drugim z nich można usłyszeć Monka grającego na czeleście, co przyjemnie urozmaica brzmienie. Jazzowy standard "I Surrender, Dear", skomponowany przez Harry'ego Barrisa (oryginalnie z tekstem Gordona Clifforda), to z kolei solowy popis Theloniousa, prezentującego tutaj swój charakterystyczny styl bez żadnego akompaniamentu. "Bemsha Swing" to z kolei nowa wersja kompozycji Monka i Denzila Besta oryginalnie zarejestrowanej już w 1952 roku (a z czasem popularnego standardu - swoje wersje nagrali m.in. Bill Evans, Cecil Taylor, a także John Coltrane z Donem Cherrym). Wyróżnia się przede wszystkim za sprawą potężnej warstwy perkusyjnej - Roach zagrał tu nie tylko na standardowym zestawie, ale także na kotłach - i solówki Chambersa, ale też kolejnego nośnego tematu.

"Brilliant Corners" był ponoć najbardziej docenianym przez krytyków albumem 1957 roku, a po tych ponad sześćdziesięciu latach od premiery pozostaje jednym z najsłynniejszych wydawnictw tamtej dekady. Zupełnie zasłużenie, choć z dzisiejszej perspektywy ta muzyka może wydawać się - przynajmniej momentami - nieco już archaiczna. Po latach broni się przede wszystkim utwór tytułowy, który zdaje się delikatnie zapowiadać bardziej awangardowe odmiany jazzu, jakie pojawiły się w kolejnej dekadzie. Jednak i pozostałym nagraniom nie można odmówić wysokiego kunsztu kompozytorskiego i wykonawczego. 

Ocena: 8/10

---

Thelonious Monk - "Brilliant Corners" (1957)

1. Brilliant Corners; 2. Ba-Lue Bolivar Ba-Lues-Are; 3. Pannonica; 4. I Surrender, Dear; 5. Bemsha Swing 

Skład: Thelonious Monk - pianino, czelesta (3); Sonny Rollins - saksofon tenorowy (1-3,5); Ernie Henry - saksofon altowy (1-3); Oscar Pettiford - kontrabas (1-3); Max Roach - perkusja (1-3,5), kotły (5); Clark Terry - trąbka (5); Paul Chambers - kontrabas (5)
Producent: Orrin Keepnews

---