[Artykuł] 50 lat temu… 1972

1972 był chyba ostatnim rokiem, zanim mainstream muzyczny znów się nie zamknął na mniej konwencjonalne granie. Już wkrótce główny nurt miał zacząć coraz bardziej pogrążać się w sztampie i miałkości, zaś te najciekawsze rzeczy  - dziać się na jego uboczu lub kompletnie wbrew niemu. Trend ten zresztą do tej pory się nie odwrócił i dziś jest o wiele bardziej zauważalny niż wtedy. Jednak 1972 to wciąż czas, gdy oryginalna, bardziej wymagająca muzyka mogła odnosić komercyjne sukcesy. To przede wszystkim bardzo dobry rok dla rocka progresywnego i fusion. Z głównych przedstawicieli proga nic nowego nie wydali wprawdzie King Crimson ani czasowo wówczas zawieszony Van der Graaf Generator, a Pink Floyd opublikował jedynie mniej istotny, w zasadzie nieprogowy, choć sympatyczny "Obscured by Clouds", za to swoje szczytowe osiągnięcia zaprezentowali Yes ("Close to the Edge"), Gentle Giant ("Octopus"), Jethro Tull ("Thick As a Brick") i ELP ("Trilogy"),  a blisko szczytowej dla siebie formy był Genesis ("Foxtrot"). Na scenie Canterbury uwagę zwracał pierwszy album Soft Machine bez Roberta Wyatta ("Fifth"), ale też nowa grupa tegoż Wyatta, Matching Mole (eponimiczny debiut i "Little Red Record"). Na kontynencie także działy się ciekawe rzeczy, przede wszystkim w Niemczech ("Hosianna Mantra" Popol Vuh, "Ege Bamyasi" Can, debiuty Neu! czy Agitation Free), ale też w Polsce (dwuczęściowy album grupy Niemen, dziś znany jako "Marionetki"). Rozwijała się również progresywna elektronika ("Zeit" Tangerine Dream, "Irrlicht" Klausa Schulze).

Czołowym przedstawicielem fusion pozostawał Miles Davis, który na "On the Corner" zaprezentował niezwykle oryginalną muzykę, czerpiącą z jednej strony z modnego wśród afroamerykańskiej młodzieży funku, a z drugiej - z awangardowej twórczości Stockhausena. Bardzo dobre albumy wydali także Chick Corea ("Return to Forever"), Herbie Hancock ("Crossings") oraz grupa Weather Report ("I Sing the Body Electric", "Live in Tokyo"). W kolejnych latach to m.in. za sprawą tych muzyków fusion miało się coraz bardziej komercjalizować, ale tutaj wciąż górę biorą artystyczne ambicje, nawet jeśli jest to już bardziej komunikatywne granie od eksperymentów Davisa. Na pewno warto też wspomnieć o dwóch jazz-rockowych płytach Franka Zappy w big-bandowych składach, "Waka / Jawaka" i przede wszystkim wspaniałym "The Grand Wazoo", który ukazał się pod szyldem The Mothers. W coraz bardziej jazzowym kierunku szedł też Santana, co pokazuje "Caravanserai". Ciekawy pomysł miał również John Mayall, który na "Jazz Blues Fusion" połączył typowy dla siebie blues rock z jazzowymi elementami. Całkiem dobrze miał się poza tym jazz akustyczny, czego dowodzą m.in. "Science Fiction" Ornette'a Colemana, "Black Unity" Pharoah Sandersa, "Dogon A.D." Juliusa Hemphilla, "Paris Concert" kwartetu Circle (zdecydowanie mniej komunikatywne oblicze Corei) czy "Jazzmessage From Poland" kwintetu Tomasza Stańki. Ten ostatni przed paroma tygodniami doczekał się doskonałego uzupełnienia w postaci nagranego w tym samym okresie "Wooden Music I".

Jeśli chodzi o mainstream, to wśród najlepiej sprzedających się płyt znalazły się m.in. "The Rise and Fall of Ziggy Stardust" Davida Bowie, "Harvest" Neila Younga, "Machine Head" i "Made in Japan" Deep Purple, "Vol. 4" Black Sabbath, "Exile on Main St." The Rolling Stones, "Can't Buy a Thrill" Steely Dan, "Honky Chateau" Eltona Johna czy "Eat a Peach" Allman Brothers Band, ale też wspomniane wcześniej albumy Yes i Santany - wszystkie te tytuły rozeszły się w nakładzie powyżej miliona egzemplarzy. Jak porównać z dzisiejszym głównym nurtem, to widać wyraźną przewagę wczesnych lat 70., ale przecież muzyka to nie tylko mainstream, a poza nim do dzisiaj ukazuje się mnóstwo interesujących nagrań. Jednak sporo podobnej stylistycznie, a nierzadko ciekawszej muzyki przepadło wówczas komercyjnie, by wymienić tylko "Transformer" Lou Reeda, "Deuce" Rory'ego Gallaghera czy "Pink Moon" Nicka Drake'a.

72 najlepsze płyty 1972 roku

Wybór subiektywny, bez muzyki poważnej, kolejność alfabetyczna.

1. Agitation Free - Malesch
2. Airto - Free
3. Älgarnas Trädgård - Framtiden är ett svävande skepp, förankrat i forntiden
4. Alice Coltrane - World Galaxy
5. Allman Brothers Band, the - Eat a Peach
6. Amon Düül II - Wolf City
7. Anthony Braxton - Saxophone Improvisations Series F
8. Ash Ra Tempel - Schwingungen
9. Association P.C. - Sun Rotation
10. Black Sabbath - Vol. 4
11. Buddy Terry - Pure Dynamite
12. Can - Ege Bamyasi
13. Captain Beefheart - The Spotlight Kid
14. Captain Beefheart and The Magic Band - Clear Spot
15. Caravan - Waterloo Lily
16. Chick Corea - Return to Forever
17. Chick Corea - Sundance
18. Circle - Paris-Concert
19. Cluster - Cluster II
20. Cymande - Cymande
21. Deep Purple - Made in Japan
22. Donald Byrd - Ethiopian Knights
23. Embryo - Father, Son and Holy Ghosts
24. Emerson, Lake & Palmer - Trilogy
25. Fela and the Africa 70 - Roforofo Fight
26. Fela and the Africa 70 - Shakara 
27. Frank Zappa - Waka / Jawaka
28. Gentle Giant - Octopus
29. Gentle Giant - Three Friends
30. Guru Guru - Känguru
31. Heikki Sarmanto Big Band - Everything Is It
32. Herbie Hancock - Crossings
33. Hiromasa Suzuki - Rock Joint Biwa ~ Kumikyoku Furukotofumi
34. Jethro Tull - Thick as a Brick
35. Joe Farrell - Outback
36. John Mayall - Jazz Blues Fusion
37. Julius Hemphill - Dogon A.D.
38. Khan - Space Shanty
39. Klaus Schulze - Irrlicht
40. Les McCann - Invitation to Openness
41. London Jazz Composers Orchestra, the - Ode
42. Lou Reed - Transformer
43. Mal Waldron & Terumasa Hino - Reminicent Suite
44. Matching Mole - Matching Mole
45. Matching Mole - Matching Mole's Little Red Record
46. McCoy Tyner - Sahara
47. Miles Davis - On the Corner
48. Mothers, the - The Grand Wazoo
49. Neil Young - Harvest
50. Neu! - Neu!
51. Nick Drake - Pink Moon
52. Niemen - Strange Is This World
53. Niemen - Vol. 1 / Vol. 2 [Marionetki]
54. Night Sun - Mournin'
55. Noah Howard - The Black Ark
56. Ornette Coleman - Crisis
57. Ornette Coleman - Science Fiction
58. Ornette Coleman - Skies of America
59. Pharoah Sanders - Black Unity
60. Pink Floyd - Obscured by Clouds
61. Popol Vuh - Hosianna Mantra
62. Rory Gallagher - Deuce
63. Rory Gallagher - Live! in Europe
64. Santana - Caravanserai
65. Soft Machine - Fifth
66. Tangerine Dream - Zeit
67. Tomasz Stańko Quintet - Jazzmessage From Poland
68. Toshiyuki Miyama & His New Herd: Masahiko Sato - Yamataifu
69. Visitors, the - Neptune
70. Weather Report - I Sing the Body Electric
71. Weather Report - Live in Tokyo
72. Yes - Close to the Edge

---