[Recenzja] The Smiths - "The Queen Is Dead" (1986)

W ostatnich dniach temat śmierci Elżbiety II nie schodzi z czołówek serwisów informacyjnych wszelkiego typu. Wiele się o niej pisze i mówi, choć niekoniecznie w kontekście wpływu na popkulturę. A ten był przecież ogromny. Weźmy tylko samą muzykę rozrywkową. Grupy Gentle Giant czy Queen nagrały swoje interpretacje hymnu "God Save the Queen", który przez ostatnie dekady kojarzył się wyłącznie z tą jedną królową, zaś własne utwory jej poświęcone stworzyli m.in. The Beatles, Sex Pistols czy The Smiths. Dwóch ostatnich zdecydowanie nie można nazwać pochlebnymi - stanowią niezawoalowaną krytykę monarchistycznego ustroju. W tym samym czasie, gdy w rządzonej przez komunistów Polsce każda piosenka przed publikacją lub emisją musiała zostać dopuszczona przez cenzurę, na Zachodzie można było bez konsekwencji śpiewać o czymkolwiek. Nawet oskarżać cieszącą się powszechnym szacunkiem głowę państwa o faszystowski reżim i odmawiać jej człowieczeństwa, jak czynili Pistolsi, albo zdecydowanie przedwcześnie zapowiadać jej śmierć, co zaproponiwali Kowalscy.

To niepowtarzalny moment, aby napisać parę słów o "The Queen Is Dead" - trzecim i zarazem najpopularniejszym albumie The Smiths, jednego z najbardziej istotnych przedstawicieli ejtisowego niezalu, co nie przeszkadzało mu odnosić komercyjnych sukcesów. Tytułową frazę zaczerpnięto z kontrowersyjnej powieści Huberta Selby'ego, "Piekielny Brooklyn". Longplay wypełnia dziesięć melancholijnych, lekkich i bezpretensjonalnych piosenek, w których nadrzędną rolę pełni zawsze wyrazista melodia, doskonale wkomponowana w harmoniczno-rytmiczną podstawę. Popowa przebojowość tych kawałków nie ogranicza się do refrenów, które zwykle nie są jakoś szczególnie wyeksponowane. Kompozytorsko jest tu dokładnie tyle i tylko, a może aż tyle, ile należałoby oczekiwać od dobrego popu. W kwestii wykonania z reguły najwięcej uwagi poświęca się warstwie wokalnej. Śpiew Morisseya jest na pewno sporym atutem grupy - przyjemny pod względem barwy, całkiem wszechstronny (nigdy jednak nie przekracza granicy eksperymentu), charakteryzujący się dużą swobodą, a przy tym bardzo staranny. Nie mniej istotnym filarem zespołu jest jednak Johnny Marr, którego partie gitarowe wypadają naprawdę błyskotliwie na tle reszty jangle popu. A przecież muzyk gra tu też na klawiszach, marimbie i odpowiada za smyczkowe aranżacje, co udanie dopełnia brzmienia. Bardzo ważny okazuje się także wkład basisty Andy'ego Rourke'a, który dostarcza wielu udanych harmonii. Jedynie bębniarz Mike Joyce nie wydaje się robić nic szczególnego, ale wystarczająco dobrze wywiązuje się ze swojego zadania.

Niemal każdy z zawartych tu utworów brzmi jak klasyk alternatywnego popu czy jak tam nazwiemy stylistykę grupy. Trochę jak na składance leci tu hit za hitem. Tytułowy otwieracz "The Queen Is Dead" to prawdopodobnie najbardziej intensywny, zajadły kawałek w dorobku The Smiths, a jednocześnie wciąż świetna piosenka pop o znakomitej melodii. "Frankly, Mr. Shankly" to już żartobliwy dwuminutowa miniatura, posiadająca sporo uroku. Lubię ten kawałek, jednak na płycie wydaje się pełnić przede wszystkim rolę mniej emocjonującego przerywnika, poprzedzającego kolejnego mocarza - "I Know It's Over" to jedna z ładniejszych, najbardziej przejmujących ballad minionego stulecia, w której udało się uniknąć lukru i kiczu. W podobnym stulu utrzymany jest następny "Never Had No One Ever", gdzie jednak ciężar wydaje się przeniesiony z emocjonalności na klimat, nieco oniryczny, co podkreślają idealnie wtopione w brzmienie klawisze. Kończący pierwszą stronę winyla "Cemetry Gates" wprowadza brzmienie gitary akustycznej, jednak najbardziej błyszczy tu bas.  To jednak tylko jeszcze jeden przyjemny drobiazg, który nie wyróżnia się szczególnie na tle całości.

Drugą połowę albumu otwierają dwa nagrania, które promowały go na singlach. "Bigmouth Strikes Again" to jeden z najbardziej energetycznych i zapewne też najszybciej zapadających w pamięć kawałków na płycie, natomiast zdecydowanie wolniejszy "The Boy with the Thorn in His Side" wyróżnia się największym bogactwem instrumentalnym oraz kolejną zgrabną melodią. Mimo tych zalet, na singlach widziałbym raczej dwa ostatnie nagrania. "There Is a Light That Never Goes Out" to najpewniej absolutny szczyt tego albumu pod względem melodycznym. Świetnie wyszło tu zestawienie melancholii z całkiem żwawym tempem, a mimo ogólnej prostoty, nie można odmówić kunsztu aranżacyjnego. "Some Girls Are Bigger Than Others" to jeszcze jedna świetna melodia i być może najlepsze partie gitarowe na płycie. Od całości poziomem, a trochę też stylistyką, odstaje natomiast "Vicar in a Tutu", w którym nieco rażą elementy staromodnej stylistyki rockabilly. Nie przystoją tu tym bardziej, że cała reszta albumu w 1986 roku brzmiała bardzo współcześnie, a i dzisiaj nie straciła na aktualności. Wpływ The Smiths jest przecież cały czas silnie odczuwalny w około-rockowym niezalu.

O ile tytuł "The Queen Is Dead" spełnił się dopiero przed paroma dniami, 36 lat po premierze, to zawarta tu muzyka była aktualna przez cały ten czas i pewnie jeszcze długo się to nie zmieni. Longplay The Smiths niewątpliwie należy do najbardziej znaczących dzieł w dziejach fonografii. Natomiast czysto subiektywnie nie jest to najbliższa mi stylistyka, skąd pewna rezerwa w ocenie.

Ocena: 8/10

---

The Smiths - "The Queen Is Dead" (1986)

1. The Queen Is Dead; 2. Frankly, Mr. Shankly; 3. I Know It's Over; 4. Never Had No One Ever; 5. Cemetry Gates; 6. Bigmouth Strikes Again; 7. The Boy with the Thorn in His Side; 8. Vicar in a Tutu: 9. There Is a Light That Never Goes Out; 10. Some Girls Are Bigger Than Others

Skład: Morrissey - wokal; Johnny Marr - gitara, instr. klawiszowe, marimba, orkiestracja; Andy Rourke - gitara basowa; Mike Joyce - perkusja

Producent: Morrissey i Johnny Marr

---