[Recenzja] Can - "Live In Brighton 1975" (2021)

Opublikowany pół roku temu "Live In Stuttgart 1975" - pierwszy album koncertowy z prawdziwego zdarzenia w dyskografii zasłużonej grupy Can - zainaugurował nową serię wydawniczą. Jeszcze w tym roku do sprzedaży trafił zapis kolejnego występu niemieckiego zespołu. Ponownie jest to materiał pochodzący z prywatnej kolekcji Andrew Halla, fana zespołu, który w latach 1973-77, częściowo za przyzwoleniem muzyków, zarejestrował wiele ich koncertów. "Live In Brighton 1975", jak zdradza już sam tytuł, to fragment tej samej trasy koncertowej, co poprzednio ujawnione nagrania. Tym razem przenosimy się jednak do Wielkiej Brytanii i występu z 19 listopada '75 w Brighton. Siłą rzeczy są to podobne do siebie wydawnictwa. Pierwsza różnica, jaka zwróciła moją uwagę, to nieco słabsze brzmienie, które już w przypadku zapisu ze Stuttgartu nie jest przecież idealne. Czy warto zatem zapoznawać się z koncertem z Brighton? Jasne, że tak!

Każdy występ Can był zupełnie inny. Koncerty na trasie z 1975 roku składały się praktycznie z samych jamów, trwających nierzadko po kilkanaście minut, a czasem nawet powyżej trzydziestu, choć akurat w Brighton żaden nie przekroczył dwudziestu. Motywy znane z utworów obecnych na studyjnych albumach grupy - które zresztą zwykle też miały swobodny, wyimprowizowany charakter - służyły jedynie za punkt wyjścia do całkiem nowych improwizacji, aby pojawiały się w nich w formie cytatu, często w formie różnych wariacji, przetworzeń, na bazie innego rytmu. Stąd też zapewne zrezygnowano z rozpoznawalnych tytułów, opisując kolejne ścieżki tego wydawnictwa niemieckimi liczebnikami od "Eins" do "Sieben". Wielbiciele zespołu z pewnością jednak odnajdą nawiązania do takich utworów, jak "Bel Air", "Dizzy Dizzy", "Vernal Equinox" czy "Vitamin C".

Klawiszowiec Irmin Schmidt, gitarzysta Michael Karoli, basista Holger Czukay i perkusista Jaki Liebezeit - w zespole od dwóch lat nie było już charyzmatycznego wokalisty Damo Suzukiego - tworzyli niesamowicie zgrany kwartet. Dzięki temu te wszystkie improwizacje jawią się tak wspaniale, jak istny monolit, gdzie przez cały czas każdy instrument pełni tak samo istotną dla całości rolę. Każdy muzyk gra tutaj z wyobraźnią godną największych muzycznych geniuszy. Nie zapominajmy jednak, że to nie był pierwszy lepszy zespół rockowy, lecz grupa założona przez ludzi pobierających nauki bezpośrednio u Stockhausena (Schmidt, Czukay) lub mających doświadczenie w zespołach freejazzowych (Liebezeit). W efekcie ich współpracy powstała muzyka ewidentnie rockowa, szczególnie w wydaniu koncertowym (o czym możemy przekonać się dopiero teraz), lecz znacznie poszerzająca ramy tego stylu. Szczególnie na scenie w Stuttgarcie nie brakowało prawdziwie rockowego wykopu, za to w brzmieniu prezentowanym w Brighton pojawiło się więcej psychodelicznego kwasu.

"Live In Brighton 1975", podobnie jak poprzednia koncertówka, zdecydowanie nie należy do tych wydawnictw, na których muzycy jedynie odgrywają swoje kawałki, a jedyna różnica polega na psujących je odgłosach publiczności. Koncerty Can z 1975 roku to niepowtarzalne doświadczenie, jedyny w swoim rodzaju popis zespołowej interakcji oraz kreatywności każdego muzyka z osobna. Jak wiele rockowych grup zbliżyło się do tego poziomu? Na pewno Frank Zappa, Soft Machine, Henry Cow, poniekąd też Magma, czasami King Crimson, ale czy ktoś jeszcze? O wykonawcach bazujących na bluesie nie wspominam, bo właśnie ta bluesowa podstawa była dla nich pewnym ograniczeniem, ale w ramach takiej stylistyki zdarzało im się robić wspaniałe rzeczy. Jednak to Can i inne wymienione zespoły osiągnęły wyższy poziom, wyzwalając się ze schematów typowych dla rocka czy bluesa.

Ocena: 8/10

---

Can - "Live In Brighton 1975" (2021)

CD1: 1. Eins; 2. Zwei; 3. Drei; 4. Vier

CD2: 1. Fünf; 2. Sechs; 3. Sieben

Skład:  Irmin Schmidt - instr. klawiszowe; Michael Karoli - gitara; Holger Czukay - gitara basowa; Jaki Liebezeit - perkusja

Producent: Irmin Schmidt i René Tinner

---